miércoles, 19 de octubre de 2016

Ano 1808. Avalle (parte 4). Manuel María AVALLE




Manuel María Avalle foi igual que o seu pai, rexidor perpetuo da cidade de Tui e membro das Xuntas do Antigo Reino de Galicia representando a provincia de Tui. Tamén foi elexido deputado a Cortes pola provincia de Tui en varios anos. Tivo unha participación activa durante a Guerra da Independencia no bando absolutista fiel a Fernando VII.

A pesar da elevada posición política, social e económica, os Avalle non ocuparon cargos públicos no concello de Salceda durante o periodo de máximo apoxéo da familia -século XVIII e primeira metade do XIX-, debido a que os cargos públicos eran elexidos por asamblea veciñal e nesas asambleas non estaban permitidos os fidalgos. 

Ainda así Manuel María foi no ano 1789, na súa primeira etapa, xuntamente con José Ozores, diputado de Abastos en Santa María de Salceda (encargado dos acopios de alimentos e das contribucións como a do sal). Seu fillo José María Avalle, foi alcalde de Salceda na década de 1840, cando xa desaparecera o Antigo Réxime.

Detalle da súa carta de presentación:



San Pelagio de Fiolledo a dos días del mes de febrero de mil ochocientos treinta.

... Dn Manuel María Avalle Cervela Araujo Puga Pereira de Castro Sarmiento y Manuel propietario, regidor perpetuo del Yltre Ayuntamiento de la capital y ciudad de Tuy, vecino de la villa de Santa María de Salceda e dijo que como dueño y señor de la casa solar, erados, vínculos y mayorazgos de Fiolledo, Torre de Marrán, y de la de dicho Salceda y más agregados, otorga en foro a favor de Juan Antonio Martínez vecino de Soutelo de la parroquia de Goyán, aforándole varios terrenos de su pertenencia en la dicha parroquia de San Cristobal de Goyán ...

(Escribano Juan Manuel Pérez, año 1830 protocolo 18. Arquivo Histórico Provincial de Pontevedra)



Árbore xenealóxica


Para poder contextualizar a estela dos Avalle é necesario introducir un pouco de Historia:

1808-1814 GUERRA DA INDEPENDENCIA (periodo liberal)

En 1808, Napoleón có permiso do rei Fernando VII de Borbón introduciu tropas francesas no territorio español para supostamente invadir Portugal. Napoleón terminou invadindo toda a península Ibérica provocando a sublevación dos españoles en Madrid (o histórico 2 de maio de 1808) que deu comenzo á Guerra da Independencia. Nesta guerra, moitos españoles foron leais aos franceses e ás boas ideas liberais que traían, pero outros mantivéronse fieis ao rei Fernando VII que fora obrigado a abdicar, pasando a ser rei de España José I Bonaparte, irmán de Napoleón, coroado o 6 de xuño de 1808.

Manuel María Avalle, ocupou cargos de diputado nas Xunta do Reino de Galicia e incluso nas Cortes do Goberno Central durante a época liberal de José Bonaparte, pero unha vez que finalizou a Guerra da Independencia e voltou o reinado de Fernando VII, Avalle foi un dos principais defensores na provincia, do bando absolutista que tanto predicaba a restauración do Antigo Réximen. 

Mantendo o seu domicilio en Salceda e tamén na casa de Fiolledo, desprazábase por todo o paÍs en representación dos seus cargos.

En febreiro de 1810 estando en Tenerife, Manuel María Avalle como diputado vocal da Junta de Gobierno del Reino, para resolver unha contenda entre as illas de Gran Canaria e Tenerife, foi agasallado polo Cabildo coa representación das “horas del Nombre” na capela da virxe da Candelaria:



Esta fue entonada por doce o quince hombres, vestidos de guanches, entre los cuales dos llevaban insgnias de reyes los otros, medio desnudos, llevaban pieles y gorras de pelo, barba larga y unas lanzas de tres varas de alto. Aunque la concurrencia de estos guanches es propia de la función del 15 de agosto y no de la de ayer, que es costeada por el Cabildo, parece que este año se dio lugar a esta variedad en obsequio del diputado vocal de la Junta de Gobierno don Manuel María Avalle, quien fue a Candelaria convidado por el Cabildo.

(Juan Primo de la Guerra. Diario II 1808-1810. Biblioteca de Autores Canarios.)




Nos arquivos de documentación sobre a Guerra de Independencia Española, existe unha grave denuncia contra Manuel María por trato desleal á patria, por conspiración xunto co bispo de Tui de estar facilitando información aos franceses, e tamén de recibir sobornos dos mozos da comarca para evitar o alistamento para ir á guerra contra os franceses:




Senerisimo Señor Conde de Floridablanca
Señor

Un verdadero Español un Patricio de corazón y un Amante constante de la Religión y de la Nación, no puede ni debe olvidarse de su obligación ni de lo que es deudor a la Patria Su Madre.

Nací por mi desgracia en Galicia, y veo con todo el dolor de mi Alma que una Provincia que a lo menos debia contribuir con 2000 combatientes, sin resentirse de la falta de estos brazos ni la yndustria, ni la agricultura. Camina con pasos muy lentos y la causa Sr. consiste en la traición y en el soborno. Me consta que de las siete ciudades de que se compone el Reino de Galicia, sola la de Santiago ha cumplido en la maior parte así con hombres como con dinero. Pero la que se ha portado, y porta, es la de Tuy, en esta ay el robo, y la inquietud, los que son llamados a alistarse, si dan mil o mas reales quedan libres, y todas procuran buscar este dinero para substraerse de ir a la guerra por que no conocen el Peligro en que está la Patria.

La Ciudad de Tuy, obra por este orden por que su obispo intimo amigo de Dn Manuel Godoy, su paisano, y a quien el condecoró con la Mitra, se guia y aun sigue correspondencia con los franceses, con quienes la tenia el tiempo que estubo en Portugal y quando fue preso en o Porto y vino conducido a la Coruña, al paso por Tuy su obispo le salío a recibir a la escalera de su casa, y le dió un gran conbite, entregandole a su arrivo del General, la correspondencia que le venia de Francia, con el sobre para el obispo. Este obispo señor tubo maña para introducir en la Junta que se formó en La Coruña por el Reino de Galicia sin que el Reino tubiese parte en esta elección que debía ser del Pueblo, a un Dn Manuel Aballe inepto por todas razones para ocupar el Puesto que ocupó en el Reino, ni el que ocupa aora en la Suprema Junta Central Gubernatiba de la que U.A.S. es Presidente. Este hombre Señor que no tiene de que subsistir, por fuerza se ha de entregar al soborno. La Junta de la Coruña le ha señalado 8000 ducados anuales, sacando los de los donatibos que cada uno de los buenos y leales españoles da para que se inviertan en veneficio del pobre soldado que ba a defendernos, y libertarnos de la opresión de la Tirania.

El Obispo de Tuy hizo Señor que este hombre fuese a la Junta de este Reino y a la Central para saber todo lo que se trataba en ella, y acaso dar noticia a nuestro opresores, Aballe todos los correos exibe al obispo, y le noticia lo que se trata en las secciones, y para que así en esa superior Junta como en la de la Coruña tubiesen partidarios los Franceses, el obispo fué a ocupar a la Coruña el sitio que dejó Aballe: Allí permanece el obispo desde donde hace que esta provincia entregada al soborno y al robo viba en un apatia y abandono. Aballe, Señor es incapaz del destino que ocupa (desde el que amenaza a todos los que no son de su bando) porque no tiene talento por que le faltan facultades y según su caracter es subsceptible de corrupción, por perjuro, pues falta al Sagrado del Juramento de no rebelar el secreto de quanto se trate en esa Suprema Junta. Perjurias causas y otras que mismo el obispo y Aballe deben ser separados de los puestos que ocupan con castigo, procedida una averiguación regular, y subtituidos por hombre de providad que ay infinitis en este Reino de mucha ciencia virtud y consciencia. Por este medio la amada Patria aun podrá salbarse podremos conservar nuestra Santa Religión y escarmentar al enemigo común.

Para que V.A. conozca que no procedo de mala fe, le suplico inbíe uno ó mas comisionados de su satisfacción para el pronto alistamiento para averiguar lo que dejo insinuado.

En manifestar todo esto creo he cumplido con Dios con la Patria, y conmigo, y en hacerselo presente a V.A. de quien unicamente puede esperar la Nación su felicidad.

Nuestro Señor conserve la vida de V.A. los años que necesita para su felicidad la Patria.
Sr. a los pies de V.A.S.
El Yngenuo.

(Anónimos hostiles sobre la actuación y conducta de diversos individuos e instituciones. Archivo Histórico Nacional, ESTADO,52,A - 410)




En febreiro de 1809 o Xeneral Pedro Caro Sureda, marqués de la Romana, nomeou en Oimbra (Ourense) ao abade do Couto e de Vilar de Mouretán (Arbo) D. Mauricio Troncoso de Lira e Sotomaior (parente dos Troncoso da casa da Picoña) no cargo de “Comandante de todo el paisanaje de aquel distrito en virtud de su ardiente celo y patriotismo que ha manifestado bien visible en los ataques que ha dado a los enemigos” para movilizar aos veciños contra as tropas francesas que estaban sitiando Tui. 

Nos días 17 e 18 de febreiro de 1809 tivo lugar en Mouretán o levantamento popular capitaneado polo abade do Couto contra o exército francés do mariscal Soult, onde o batallón popular acorralou aos franceses, e marcou o inicio da reconquista de Tui. Camiño de Tui chegaron a Salceda, en Entenza estableceron o cuartel xeral no adro da capela da Ascensión e logo partiron cara ao monte das Penizas, en Soutelo, para logo reconquistar Tui.

Coa entrada dos franceses en España iniciárase unha época liberal de modernización do país sen precedentes, as Cortes Españolas aprobaron en 1812 en Cádiz unha Constitución (chamada “La Pepa”) de orden liberal que, a pesar de que preservaba o catolicismo do Estado e a Corona, traía consigo ideas de liberalismo político e económico tanto para España como para sus territorios ultramar. Iniciábase o fin do Antigo Réximen feudal, que supoñía a abolición dos señoríos, dos foros, da Santa Inquisición, etc.

Pero os españoles non querían o sometemento a Bonaparte e seguían loitando en guerrillas contra os franceses. A Guerra de Independencia finalizou no ano 1814, tras a derrota dos exércitos napoleónicos e a expulsión de José Bonaparte, Napoleón devolveu o trono de España a Fernando VII.



1814-1820 RESTAURACIÓN DO ABSOLUTISMO. Volta ao Antigo Réxime feudal.

Sen embargo o rei español, unha vez recuperou o poder, revelouse como un soberano absolutista, volvendo a recortar os dereitos dos españoles, derogando a Constitución de Cádiz e perseguindo aos políticos liberais, iniciándose unha nova guerra que durou 6 anos, ata 1820, onde o pais quedou devastado. Moitos dos liberais galegos buscaron refuxio en Portugal.

Extracto do Manifiesto de los Persas”, firmado en Madrid o 12 de abril de 1814, por Manuel María Avalle xunto con outros 68 diputados, polo que solicitaban ao rei Fernando VII o retorno ao Antigo Réximen feudal e a abolición das Cortes de Cádiz:




... que se suspendan los efectos de la Constitución y decretos dictados en Cádiz, y que las nuevas Cortes tomen en consideración su nulidad, su injusticia y sus inconvenientes que también tomen en consideración las resoluciones dictadas en España desde las últimas Cortes hechas en libertad, y lo hecho contra lo dispuesto en ellas, remediando los defectos cometidos por el despotismo ministerial, y dando todo a cuanto interesa a la recta administración de justicia; al arreglo igual de las contribuciones de los vasallos, a la justa libertad y seguridad de las personas, y a todo lo que es preciso para el mejor orden de una monarquía.




1820-1823 TRIENIO LIBERAL

No ano 1820 un alzamento militar frenou o poder do Rei e iniciouse un novo periodo liberal (1820-1823) onde se restableceu a Constitución de Cádiz, e continuou a democratización, desamortización e modernización do país. Pero estes avances non beneficiaban a todos por igual: ante os nefastos efectos que para os terratenentes e señoríos supondría a modernización do país, (xa que promovía a abolición dos foros, desaparición dos señoríos feudais e eclesiásticos, etc,) os principais interesados movilizáronse para frear o cambio e voltar ao réximen anterior. 

En Tui os absolutistas organizáronse militarmente constituíndo en abril de 1820 a "Junta Apostólica de Tuy" formada por persoas relevantes da cidade e da comarca, para expulsar aos liberais do poder e voltar ao antigo réxime: 




O 13 de xullo de 1820 distribúen nunha taberna de Tui racións de pan e viño para atraer aos veciños a defender a causa absolutista con alegatos de defensa da patria ao igual que fixeran cos veciños da zona da Guarda, enganandoos có comunicado de que “de orden del rey se pusiesen sobre las armas para defender a El y a la Religión para lo que había mandado al Duque del Infantado que se hallaba en Valencia, y que las tropas de Tuy ya se habían pasado á él, lo mismo las de Salvatierra y Orense, y que las de Vigo lo mismo, y que reunidos todos iban á sorprender a Santiago y la Coruña”. As tres da mañán do día 14 de xullo se levantan en armas co obxetivo de tomar Vigo e Tui, que estaban en máns dos liberais, pero finalmente son derrotados e obrigados a retirarse, e algúns dos cabecillas escaparon para Portugal intentando desde alí volver a organizarse.
(El Heráclito Español y Demócrito Gallego. 21/07/1820)




De novo a Junta Apostólica de Tuy volve a reaparecer incorporando como presidente a D. Manuel María Avalle, ex diputado en Cortes, e como vicepresidente a D. Ignacio Manuel Pereira (seu cuñado), señor de Reboreda e do pazo da Xunqueira coa intención de expulsar aos liberales. 




A finales de junio de 1822 doce facciosos, cuya identidad se desconoce, pero entre los que están presuntamente el ex diputado a Cortes D. Manuel María Avalle, D. Manuel Estévez y, al menos, dos curas provocan sucesivos “alborotos” en el término de Crecente. ...
(Arquivo Histórico Nacional. Estado, leg 4468/1)


Un nuevo Decio a la provincia del Miño para estingir de este hospitalario país los dignos mantenedores del fuego pátrio que se ocultaba en él, con tal efecto que del inmenso número de fieles Españoles que se abrigaban a las márgenes del Miño, solo han podido eludirla don Manuel María Avalle, Presidente de la Junta, y el exponente, viéndose en la dura precisión de dividirse para poder salvarse el Abad de Valladares, Padrenda, Gayosso, Pobadura y Núñez.

(Exposición que hace al Rey Nuestro Señor D. Ignacio Manuel Pereira... dirigida a informarle sucintamente de los heroicos esfuerzos de la fiel Galicia. Tui 1823)



A principios do ano 1823 a Junta Apostólica de Tuy reaparece coa nova denominación de "Junta de Subsidio y Armamento", tamén con Manuel María Avalle e Ignacio Manuel Pereira ao mando. Nese momento as forzas liberais están acorraladas e nos días 12 e 14 de xullo, as forzas absolutistas asaltan o castelo de Salvaterra e o día 26 conquistan Tui. Caindo así a cidade de Tui e comarca en mans dos absolutistas, de igual forma que o resto do país.


1823-1833 DECADA ONMIOSA. Retorno ao absolutismo

O rei Fernando VII conseguiu de novo no ano 1823, recuperar o pleno poder, grazas á decisiva intervención do continxente francés coñecido como os “Cen Mil Fillos de San Luis”. Esta última fase do seu reinado caracterizouse por unha feroz represión aos liberais, pero unha política absolutista moderada, que tampouco contentou aos círculos absolutistas que lle facilitaran a recuperación do trono, e esperaban a volta ao réximen feudal, desta forma fragouse o comenzo da primeira Guerra Carlista, que estalou coa morte de Fernando VII no ano 1833 e o ascenso ao poder da sua filla Isabel II, que non era recoñecida como herdeira ao trono polo infante Carlos María Isidro de Borbón (irmán de Fernando VII). A nova guerra era esta vez entre os carlistas defensores do infante Carlos (conservadores) e os isabelinos defensores de Isabel II (liberais).

En 1828 Manuel María Avalle entablou un preito para intentar cobrar rentas que lle eran impagadas de foros:



Poder otorgado por Dn Manuel María Avalle. 
En la villa de Santa María de Salceda a quince dias del mes de marzo de mil y ochocientos veinte y ocho, ante mi escribano y los infraescritos testigos pareció presente Dn Manuel Maria Avalle y Araujo, vecino de ella, y dijo, que diferentes personas pagadoras de renta foral y censual de los vienes libres, y de mayorazgos que disfruta como dueño y poseedor de ellos, le están adeudando partidas de rentas y frutos que contiene cierta relación jurada que al efecto ha formado los libros cobradores correspondientes, a los últimos nuebe años, cuyos deudores, sin embargo de los diferentes avisos que le tiene dado, no dan forma de ponerse solbentes de sus endescubiertos, causando de la demora al otorgarse gravisimos perjuicios, por tener que acudir a otras atenciones ...
(Protocolos notariales J.M.Pérez. Arquivo Histórico Provincial de Pontevedra.)




Manuel María casou con Constanza Pereira de Castro (nacida no ano 1779 en Reboreda), e tiveron tres fillos, José María, Joaquina e Manuel María, O sucesor foi José María Avalle, quen foi o continuador da linaxe e herdeiro das casas de Salceda e Fiolledo.





En la ciudad de Tuy a cinco de marzo de mil ochocientos y treinta y tres dias ante mi escribano publico y los ynfraescritos testigos pareció presente Dn Manuel María Avalle vecino de Santa María de Salceda y su hermano Dn Ygnacio Manuel María Avalle presvitero que lo es de esta dicha ciudad e dijeron que: Que por haber pasado al estado de matrimonio D. Juan Avalle de Villanueva de la Serena en Extremadura, quedó vacante la capellanía colativa que con advocación de San Liborio se halla fundada en la Parroquia de San Pablo de Porto correspondiente a la encomienda de Beade, para su nueba provisión salieron postores a ella Dn Ramón Pardo Torrado hijo del Patrono y Dn Manuel María Avalle y Pereira estudiante en gramática también hijo del primer compareciente como uno de los parientes llamados por el fundador ...
  (Protocolos notariales J.M.Pérez. Arquivo Histórico Provincial de Pontevedra.)





Extracto do Testamento de Manuel María Avalle outorgado en Fiolledo a 11 de enero de 1847:




“Don Manuel María Avalle, Cerveira, Sarmiento y Manuel, viudo de Doña María Constanza Pereira manda: que al ocurrir mi fallecimiento, la caja que encierre mi cadaber sea conducida por cuatro de los pobres que hasta el número de doce, vecinos de esta parroquia y Salceda, de donde fui vecino, iran acompañando mi cadaber con hachas encendidas, a los cuales se les dara el vestido de costumbre y veinte reales en dinero”.
Menciona no testamento as dotes feitas aos seus fillos, correspondendo ao primoxénito Don José María Avalle quen ao casarse con Dª Ramona Pereira lle cedera as propiedades vinculares de “Vigo, el Rivero Avia y Salceda










No hay comentarios:

Publicar un comentario